Beyin Yiyen Amip Nedir? Hastalık Nasıl Anlaşılır? Hangi Ülkede İlk Çıktı? Risk Grubu Kimler?

Hindistan'ın güney eyaleti Kerala, nadir görülen ancak ölümcül "beyin yiyen amip" (Naegleria fowleri) enfeksiyonunda dramatik bir artışla sarsıldı. Bu yıl eyalette 69 vaka tespit edildi ve aralarında 3 aylık bir bebek ile 91 yaşındaki bir bireyin de bulunduğu 19 kişi hayatını kaybetti. Sağlık Bakanlığı, vakaların tekil olarak dağıldığını ve belirli bir su kaynağına bağlı kümelenme olmadığını belirtse de, yetkililer sıcak ve durgun tatlı sulara karşı uyarı yayınladı. Bu salgın, iklim değişikliği ve artan sıcaklıkların etkisiyle amipin yayılımını hızlandırdığı şüphesini doğuruyor.

Beyin Yiyen Amip Nedir?
Naegleria fowleri, sıcak tatlı sularda (göller, nehirler, termal kaynaklar) doğal olarak yaşayan tek hücreli bir protozoon. "Beyin yiyen" lakabını, burun yoluyla vücuda girdikten sonra koku sinirleri üzerinden beyne ulaşarak dokuları yok etmesiyle kazanıyor. Enfeksiyon, Primer Amebik Menenjit Ensefalit (PAM) olarak biliniyor ve beyinde şiddetli iltihaplanmaya yol açıyor. Küresel ölüm oranı %97'ye varıyor; tedavi edilse bile hayatta kalma şansı düşük.

Hastalık Nasıl Anlaşılır?
Belirtiler, enfeksiyondan 1-9 gün sonra (genellikle 5 gün içinde) ortaya çıkıyor ve hızla ilerliyor:  Baş ağrısı, ateş ve kusma.  
Boyun sertliği, karışıklık hali ve halüsinasyonlar.  
Nöbetler, koku veya tat değişiklikleri.  
İleri evrede beyin ödemi ve koma.
Erken teşhis için bel sıvısı (lomber ponksiyon) testi şart, ancak semptomlar bakteriyel menenjitle karışabiliyor. Ölüm, semptom başlangıcından 1-18 gün sonra gerçekleşiyor.

Hangi Ülkede İlk Çıktı?
Amip, 1960'larda Avustralya'da tanımlandı; ilk PAM vakaları 1965'te burada rapor edildi ve patojen, Avustralyalı patolog Malcolm Fowler'ın adıyla anılıyor. Ancak kökeni ABD'ye dayanıyor ve dünya çapında sıcak sularda yaygın.Risk Grubu Kimler?
Enfeksiyon, sağlıklı bireylerde bile nadir ama ölümcül. Başlıca risk grupları:  Genç erkek çocuklar ve ergenler (dalış veya suda oynama alışkanlıkları nedeniyle).  
Sıcak tatlı sularda yüzen veya burun yıkama yapanlar (neti pot gibi araçlarla kirli su kullanımı).  
Bağışıklık sistemi güçlü olanlar; yaşlılar veya bebekler de etkilenebiliyor, ancak asıl tehlike burun yoluyla su teması. Kişiden kişiye bulaşmıyor; içmekle değil, buruna kaçan suyla yayılıyor.