Erzurum Valisine İstiklal Madalyası

Cumhuriyet’in kuruluş yıllarında Erzurum’da görev yapmış, uzun süredir gündemden düşmüş bir devlet adamı, arşivlerden çıkarılan belgelerle yeniden gün yüzüne çıktı. Araştırmacı Taner Özdemir, bilinmeyen yönleriyle Zühtü Bey’i araştırdı.

Zühtü Bey’in Erzurum tarihinin sayfalarında adı sıkça anılmayan bir devlet adamı olduğunu vurgulayan Araştırmacı Taner Özdemir, "1888 yılında doğan ve 1964 yılında vefat eden Zühtü Bey, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan devlet hizmeti boyunca, görev yaptığı her yerde adalet, dürüstlük ve halkla kurduğu güçlü iletişimle öne çıkan bir idareciydi" dedi.

"Zühtü Bey’e tevcih edilen beyaz-yeşil şeritli İstiklal Madalyası"

Zühtü Bey’in hikayesi, yıllardır arşivlerde sessizce bekleyen belgeler sayesinde bugün gün ışığına çıkıyor ve Erzurum’un tarih gündemine yeniden taşınıyor. Türkiye Dil ve Edebiyat Derneği Erzurum Şubesi Yönetim Kurulu Üyesi Taner Özdemir’in uzun süren arşiv araştırmaları sırasında, en dikkat çekici belge, doğrudan Zühtü Bey’e tevcih edilen beyaz-yeşil şeritli İstiklal Madalyası’nın resmi tevcih belgesi oldu. Bu belge, sadece madalyanın verildiğini göstermiyor; aynı zamanda devletin Zühtü Bey’in hem idari hem de güvenlik alanındaki üstün hizmetlerini resmen takdir ettiğini ortaya koyuyor.

"Kritik rol oynayan bir liderdi"

Özdemir, Zühtü Bey’in hayatına dair gerçekleri anlatırken, "Belgede açıkça belirtiliyor ki, madalya tevcihi, Koçgiri İsyanı’nın bastırılmasındaki etkin rolü, Erzurum’un yeniden yapılanmasındaki katkıları ve Cumhuriyet’in ilk yıllarında şehrin idari düzenini tesis etme çabaları nedeniyle yapılmıştır. Belgede kullanılan resmi dil, Cumhuriyet yönetiminin, fedakâr idarecilere verdiği değeri ve şehrin güvenliği ile refahı için gösterilen üstün hizmetleri nasıl kayıt altına aldığını açıkça gösteriyor. Özellikle belge, Zühtü Bey’in yalnızca bir vali olarak değil, aynı zamanda devletin ilk yıllarında doğudaki düzenin korunmasında kritik rol oynayan bir lider olarak görüldüğünü ortaya koyuyor" diye konuştu.

"Milletvekili seçilerek aktif siyasi yaşamını sürdürdü"

Zühtü Bey’in Erzurum Valiliği döneminde şehre sağladığı katkıların yalnızca idari alanda sınırlı olmadığını anlatan Araştırmacı Taner Özdemir, "1924 yılında Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın Doğu gezisi sırasında Erzurum’a gelişinde şehri karşılayan vali olması, onun halkla kurduğu yakın ilişkiyi ve devlet terbiyesini gözler önüne seriyor. Zühtü Bey, tüm idari birimleri seferber ederek kapsamlı bir karşılama töreni düzenlemiş, o tarihi gün Cumhuriyet ruhunun Anadolu’da en canlı şekilde hissedildiği anlardan biri olmuştur. Dönemin basını, valinin vakur duruşunu ve halkla iletişimini övgüyle aktarmıştır. Valilik görevini tamamladıktan sonra da hizmetten geri durmayan Zühtü Bey, çeşitli illerden milletvekili seçilerek aktif siyasi yaşamını sürdürmüştür. Meclis kayıtları, onun milli birliğin korunması, eğitim seferberliği, altyapı yatırımları ve yerel yönetimlerin güçlendirilmesi konularında yaptığı konuşmaları içeriyor. Bu kayıtlar, Zühtü Bey’in yalnızca Erzurum değil, Türkiye’nin farklı bölgelerinde de devlet hizmetine olan katkısını gözler önüne seriyor" diye konuştu.

"Düzenini sağlayan kritik bir devlet adamı"

Taner Özdemir, konuyla ilgili şunları söyledi: "Arşivlerden çıkarılan tevcih belgesi, doğrudan Zühtü Bey’e verilen İstiklal Madalyası’na aittir. Bu belge, onun Cumhuriyet’in ilk yıllarında yürüttüğü idari ve güvenlik hizmetlerinin devlet tarafından resmen takdir edildiğini gösteriyor. Belge, Koçgiri İsyanı sürecindeki kararlılığı, Erzurum’da tesis ettiği düzen ve Mustafa Kemal Paşa’yı büyük bir vakar içinde karşılayışını açıkça ortaya koyuyor. Zühtü Bey’in hikayesi, yalnızca bir vali olarak değil, Cumhuriyet’in doğudaki düzenini sağlayan kritik bir devlet adamı olarak da anlaşılmalıdır. Bu tür belgeler, Cumhuriyet’in Anadolu’da nasıl inşa edildiğini ve fedakâr idarecilerin emeğini anlamak için çok kıymetlidir."

Erzurum’un İdari Hafızası

Araştırma kapsamında ulaşılan diğer belgeler arasında, Zühtü Bey’in imzasını taşıyan resmi yazışmalar, dönemin hükümet raporları ve milletvekilliği dönemine ait meclis tutanakları da bulunuyor. Belgeler, Zühtü Bey’in sadece Erzurum değil, ülke çapında devlet hizmetine katkısını ortaya koyuyor ve ilerleyen dönemde "Erzurum’un İdari Hafızası" başlığıyla yayımlanması planlanıyor. Böylece, yıllar boyunca gündemden düşmüş Erzurum Valisi Zühtü Bey, İstiklal Madalyasıyla taçlanan resmi hizmetleri ve arşiv belgeleriyle yeniden şehir hafızasında hak ettiği yere kavuşuyor. Onun yaşamı, bir dönemin devlet ahlakını, hizmet anlayışını ve Cumhuriyet’e olan bağlılığını temsil ediyor. Arşivlerin sessiz tanıklığında saklı kalan bu hikâye, Erzurum tarihine bir ışık daha yakıyor ve gelecek nesillere fedakârlıkla yürütülen kamu hizmetinin önemini hatırlatıyor.